به گزارش سرویس اقتصادی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در حالی که دولت طی سالهای اخیر با تخصیص ارز دولتی و قیمت گذاری دستوری سعی کرده از مصرف کنندگان تایر حمایت کند، اما آمارها نشان میدهد طی ۱۸ ماه اخیر قیمتها در بازار تایر به طور میانگین افزایش ۱۵۵ درصدی و در برخی از انواع تایر این میزان بیش از ۲۰۰ درصد بوده است.
مساله فقط افزایش عجیب و غریب قیمتها نیست مساله ماههای اخیر کمبود تایر در بازار عدم دسترسی مردم به لاستیک دولتی و آشفتگی عجیب و غریبی است که علاوه بر مردم تولید را نیز هدف قرار داده است. آمارهای شش شرکت بورسی تولید کننده تایر نشان میدهد تولید تایر در این شرکتها به طور میانگین ۱۴ درصد و در برخی شرکتها و برخی برندهای تایر این مقدار تا حول و حوش ۳۰ درصد نیز کاهش داشته است.
تولیدکنندگان عامل اصلی را عدم تخصیص به موقع ارز به واردات مواد اولیه میدانند اما کارشناسان اقتصادی نقش اصلی را در سیاستگذاری دولت (نه صرفا دولت سیزدهم یعنی تخصیص منابع ارزی دولتی برای واردات مواد اولیه تایر قیمت گذاری دستوری و سیستم توزیع رانت زای دولتی میدانند. در این میان انحصار بازار در دست نهادهای عمومی زیر نظر دولت و نهادهای عمومی نیز بسیار قابل تامل است؛ چراکه بخش اصلی تولید تایر در کشور در دست صندوقهای بازنشستگی برخی بانکها و یک هلدینگ بخش خصوصی است که سهامدار دو شرکت تولید تایر است مجموعه این عوامل در کنار ممنوعیت واردات و صادرات تایر از سوی دولت باعث شده سود اصلی به جیب مافیای تایر و دلالان و دود آن به چشم مصرف کننده برود.
کاهش ۱۴ درصدی تولید تایر
براساس اظهارت ،صفدری مدیرکل دفتر صنایع شیمیایی و پلیمری وزارت صمت تولید تایر در کشور طی پنج ماهه نخست امسال به کمتر از ۸ میلیون . حلقه که رسیده نسبت به تولید ۹ میلیون و ۱۰۰ هزار حلقه لاستیک در پنج ماهه نخست سال ۱۴۰۱ کاهش ۱۴ درصدی داشته است. مصطفی تنها، سخنگوی انجمن صنفی صنعت، تایر در اینباره میگوید صنعت تایر در سه ماهه ابتدایی سال جاری هر ماه نسبت به ماه پیش از آن، روند افزایش تولید داشته است اما از ماه تیر روند تولید کاهشی شده است که علت این موضوع عدم تأمین به موقع ارز توسط بانک مرکزی بوده است.»
اما بررسی آمار تولید ۶ شرکت بورسی تولیدکننده تایر نیز بسیار قابل تامل است. براساس آنچه در ادامه می آید، در این شرکتها میزان تولید نوسان قابل توجهی داشته و در برخی شرکتها کاهش تولید بسیار چشمگیر بوده است.
کاهش ۹ تا ۱۷ درصدی تولید گروه بارز
براساس برآوردها گروه بارز سهم ۴۷ درصدی از بازار تایر کشور در مقایسه با ۶ شرکت بورسی را در دست دارد گرچه مجموع تولید این شرکت عرضه شده به داخل (کشور با کاهش ۷.۵ درصدی از ۳۶ هزار تن به ۳۳.۲ هزار تن در ۵ ماهه امسال رسیده اما در این گروه تولید تایر بایاس کاهش ۱۶۸ درصدی و تایر رادیال کاهش ۵۳ درصدی داشته است در این گروه طی ۵ ماهه نخست امسال تولید تیوب رشد ۲۰ درصدی و تولید نوار رشد ۶۱ درصدی داشته است.
با توجه به اینکه عمده تولید گروه بارز مربوط به تایر رادیال است با در نظر گرفتن تولید رادیال و ،بایاس، مجموع تولید این دو محصول در گروه بارز کاهش ۹ درصدی داشته است اما در گروه بارز فروش طی ۵ ماهه امسال کاهش ۶.۴ درصدی را به خود دیده است.
کویر تایر دومین گروه بزرگ تولید کننده تایر در کشور در بین ۶ شرکت بورسی است. طبق آمارها سهم این گروه از تولید تایر در کشور به طور میانگین بین ۱۲ تا ۱۵ درصد است. در گروه کویر تایر میزان تولید عرضه شده به داخل کشور طی ۵ ماهه امسال ۱۳ هزار و ۱۷۷ تن بوده که نسبت به تولید ۱۳ هزار و ۸۸۳ تنی مدت مشابه سال گذشته تولید این گروه کاهش ۵ درصدی را تجربه کرده است. در این گروه فروش ۵ ماهه نخست کاهش ۲ نسبت به مدت مشابه داشته است. ۱۳ هزار و ۸۸۳ تنی مدت مشابه سال گذشته تولید این گروه کاهش ۵ درصدی را تجربه کرده است. در این گروه فروش ۵ ماهه نخست کاهش ۲ درصدی نسبت به مدت مشابه داشته است.
کاهش ۱۴ درصدی تایر در لاستیک یزد
در بین ۶ شرکت بورسی تولید کننده تایر گروه لاستیک یزد با فاصله بسیار ناچیزی از کویر تایر و سهم ۱۲ درصدی از تولید تایر، در رتبه سوم قرار دارد. براساس آمارها عملکرد ماهانه تولید در ۵ ماهه نخست امسال مجموع تولید عرضه شده به داخل کشور این گروه نسبت به مدت مشابه سال قبل گرچه کاهش ۱۵ درصدی را تجربه کرده اما تولید انواع تایر بایاس کاهش ۱۴ درصدی داشته است. در این گروه تولید انواع تیوب رشد ۱۰ درصدی و تولید انواع تایر رادیال سیمی رشد ۱.۲ درصدی را داشته است. در این گروه گرچه مجموع فروش رشد ۲.۳ درصدی داشته اما فروش تایر بایاس کاهش ۶۸ درصدی و فروش انواع تیوب کاهش ۳۶ درصدی داشته است.
کاهش ۲۱ درصدی تولید تایر ایران تایر
گروه ایران تایر همچون آرتاویل تایر سهم ۱۰ درصدی در بازار تایر کشور را دارد طبق آمارهای ارائه شده از سوی شرکت ایران تایر (پنابر) میزان تولید عرضه شده به داخل کشور این شرکت در ۵ ماهه نخست امسال ۱۰ هزار و ۲۸۶ تن بوده که این مقدار نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش ۶ درصدی داشته است.
در گروه ایران تایر گرچه مجموع تولید نسبت به ۵ ماهه نخست سال گذشته کاهش ۶ درصدی داشته اما تولید تایر بایاس کاهش ۷۲۱ درصدی را تجربه کرده است طی این مدت تولید تایر رادیال نیز کاهش کمتر از نیم درصدی و تولید نوار رشد ۵۰ درصدی داشته اند. در این گروه طی ۵ ماهه امسال فروش کاهش ۵۵ درصدی داشته است.
کاهش ۲۷ درصدی تولید گروه آرتاویل تایر
گفته شده که گروه آرتاویل تایر (پارتا) در کنار گروه ایران تایر سهم ۱۰ درصدی در تولید تایر کشور را دارد. طبق آمارهای عملکرد ماهانه تولید بیشترین کاهش تولید عرضه شده به داخل کشور در گروه آرتاویل (پارتا) رخ داده است.
در این گروه مجموع تولید در ۵ ماهه نخست امسال ۸ هزار و ۷۲۱ تن بوده که کاهش ۲۷ درصدی نسبت به تولید نزدیک به ۱۲ هزار تنی ۵ ماهه ۱۳۰۱ را تجربه کرده است. همچنین طی ۵ ماهه نخست امسال تولید تایر باری و اتوبوسی بایاس کاهش ۲۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل داشته تولید تایر و انتی بایاس کاهش ۳۸ درصدی تولید تایر سواری رادیال کاهش ۲۵ درصدی و تولید تایر کشاورزی بایاس کاهش ۱۱ درصدی را تجربه کرده اند. سایر محصولات این گروه که حجم بسیار ناچیزی از تولید گروه را شامل میشود رشد داشته است. همچنین در این گروه فروش کاهش ۲۶ درصدی در ماهه نخست داشته است .
رشد ۹ درصدی تولید ایران یاسا
تولیدات گروه ایران یاسا عمدتا مربوط به موتورسیکلت و دوچرخه .... بوده سهم زیر ۱۰ درصدی از کل تولید تایر کشور را دارد. در این گروه تولیدات عرضه شده به داخل کشور شرکت که شامل تایر تیوب و فرآورده هاست در ۵ ماهه نخست امسال رشد ۹۳ درصدی داشته اما فروش داخلی این شرکت کاهش ۹ درصدی را به ثبت رسانده است.
تولید تایر در دست نهادهای عمومی
برخی کارشناسان اقتصادی میگویند گرچه قیمت گذاری دستوری از علل اصلی آشفتگی بازار تایر است اما انحصار بازار داخلی در دست نهادهای عمومی زیر نظر دولت و برخی نهادهای عمومی نیز در این آشفتگی نقش دارد. به اعتقاد این کارشناسان به همان میزان که قیمت گذاری دستوری تخصیص ارز دولتی برای واردات و ممنوعیت واردات به بهانه تنگنای ارزی به این صنعت ضربه زده انحصار تولید در دست برخی نهادهای عمومی که شرکتهای آنها محل رفت و آمد سیاسیون و افراد غیر متخصص و مدیران سفارشی است ضربه دیگری بر پیکره صنعت تایر ایران زده است.
به اعتقاد کارشناسان مدل قیمت گذاری دستوری دولت و در کنار آن انحصار تولید در دست نهادهای عمومی نه تنها به نفع تولید کننده تمام نمی شود، بلکه بدترین ضربه را نیز به مصرف کننده زده است و در نهایت آن کسی که بیشترین سود را از این آشفته بازار برده، واسطه ها هستند که به لاستیک حواله ای دست می یابند و با قیمت بالاتر آن را فروخته و سود کلان به جیب میزنند.
مجموع این شرایط باعث شده از یک سو تولید کننده ادعای ضرر کند و تولید را به دلیل کاهش سود و البته کمبود ارز کاهش دهد و در سویی دیگر لاستیک حواله ای دولتی که دولت آن را برای حمایت از خانوارهای دارای خودرو و مالکان خودروهای سنگین و باری مدنظر قرار دارد با قاچاق شده و از کشور خارج میشود با با همدستی دلالان و واسطه ها به قیمت گرافی وارد بازار میشود اتفاقی که در هر دو حالت بازنده آن مصرف کننده و مردم هستند .
اما بررسی سهامداران اصلی و عمده شرکتهای بورسی تولید کننده تایر هم در نوع خود بسیار قابل تامل است. طبق بررسی ها، سازمان تامین اجتماعی از طریق شرکتهای گروه بارز شرکت یزد تایر و شرکت ایران یاسا بیشترین سهم را از تولید تایر در کشور دارد. سهم تامین اجتماعی در گروه بارز ۵۰ درصد در گروه لاستیک یزد ۳۴.۲ درصد و در گروه ایران یاسا ۱۶۷ درصد است.
در گروه بارز سهم شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی که سهامدار آن بانک ملی و صندوقهای بازنشستگی است. ۳۱۸ درصد است. به عبارتی بیش از ۸۲ درصد از سهام بارز در دست تامین اجتماعی بانک ملی و صندوقهای بازنشتگی است در گروه کویر تایر ۶۶.۲ درصد از سهام آن در اختیار شرکتهای زیر مجموعه بانک سپه و صندوقهای بازنشستگی است. در گروه لاستیک یزد ۵۳۶ درصد از سهام در اختیار هلدینگ رازی دارنده شرکتهای یزد تایر آرتاویل تایر و شرکت نخ تایر رازی تاکستان و چسب رازی است. هلدینگ رازی در کنار این سهام نزدیک به ۹۱۵ درصد از سهام گروه آرتاویل تایر را در دست دارد. در همان گروه لاستیک یزد گفته شد که تامین اجتماعی سهم ۳۴۰۲ درصدی دارد و دومین سهامدار در آن گروه است.
در گروه ایران تایر بنیاد مستضعفان از طریق شرکت انرژی گستر سینا و در مجموع بیش از ۵۵ درصد از سهام این شرکت را در اختیار دارد. در این گروه بانکها + صندوقهای بازنشستگی از طریق شرکت سرمایه گذاری ملی ایران سهام نزدیک به ۱۳ درصدی را در دست دارند. در ایران یاسا نیز ۵۵۵ درصد از سهام در اختیار صندوق بازنشستگی کشور و ۱۶۷ درصد نیز در دست تامین اجتماعی است. در مجموع به جز گروه صنعتی رازی همه سهامداران شرکتهای تولید کننده تایر در ایران شرکتهای بورسی تایر همگی وابسته به نهادهای غیر خصوصی هستند.
صادرات تایر ترکیه ۸۰ برابر ایران
برای آنکه بهتر بتوانیم وضعیت صنعت تایر ایران را تصور کنیم مقایسه این صنعت با صنعت تایر همسایه غربی ایران به خوبی می تواند وضعیت صنعت تایر ایران را تشریح کند آمارها نشان میدهد در حالی که صادرات تایر ایران طی ۱۰ سال اخیر از حدود ۲۲ میلیون دلار فراتر نرفته صادرات تایر ترکیه از حدود ۱.۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲ به حدود ۱۸ میلیارد دلار) دقیقا یک میلیارد و ۷۶۷ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده است. به عبارتی، صادرات تاییر ترکیه ۸۰ برابر صادرات صنعت تایر ایران است.
گزارش از محمد جهاد
